Universal Hydrogen-ის წყალბადის საწვავის ელემენტების დემონსტრატორმა გასულ კვირას ვაშინგტონის შტატის ქალაქ მოს ლეიკში პირველი ფრენა განახორციელა. სატესტო ფრენა 15 წუთს გაგრძელდა და 3500 ფუტის სიმაღლეს მიაღწია. სატესტო პლატფორმა დაფუძნებულია Dash8-300-ზე, მსოფლიოში უდიდეს წყალბადის საწვავის ელემენტების მქონე თვითმფრინავზე.
თვითმფრინავი, მეტსახელად „ლაითნინგი მაკკლინი“, 2 მარტს, დილის 8:45 საათზე აფრინდა გრანტის ოლქის საერთაშორისო აეროპორტიდან (KMWH) და 15 წუთის შემდეგ 3500 ფუტის სიმაღლეს მიაღწია. ფრენა, რომელიც FAA-ს სპეციალურ საფრენოსნო ვარგისიანობის სერტიფიკატზეა დაფუძნებული, ორწლიანი სატესტო ფრენის პირველია, რომლის კულმინაციაც, სავარაუდოდ, 2025 წელს არის დაგეგმილი. თვითმფრინავი, რომელიც ATR 72 რეგიონალური რეაქტიული თვითმფრინავიდან არის გადაკეთებული, უსაფრთხოების მიზნით მხოლოდ ერთ ორიგინალურ ნამარხი საწვავის ტურბინის ძრავას ინარჩუნებს, დანარჩენი კი სუფთა წყალბადით მუშაობს.
„Universal Hydrogen“-ის მიზანია, 2025 წლისთვის რეგიონალური ფრენები მთლიანად წყალბადის საწვავის უჯრედებზე იყოს მომუშავე. ამ ტესტის დროს, სუფთა წყალბადის საწვავის უჯრედზე მომუშავე ძრავა მხოლოდ წყალს გამოყოფს და ატმოსფეროს არ აბინძურებს. რადგან ეს წინასწარი ტესტირებაა, მეორე ძრავა კვლავ ჩვეულებრივ საწვავზე მუშაობს. ასე რომ, თუ ამას დააკვირდებით, მარცხენა და მარჯვენა ძრავებს შორის დიდი განსხვავებაა, თუნდაც პირების დიამეტრსა და პირების რაოდენობაში. „Universal Hydrogren“-ის თანახმად, წყალბადის საწვავის უჯრედებზე მომუშავე თვითმფრინავები უფრო უსაფრთხოა, უფრო იაფია სამართავად და გარემოზე მცირე ზემოქმედებას ახდენენ. მათი წყალბადის საწვავის უჯრედები მოდულურია და მათი ჩატვირთვა და გადმოტვირთვა შესაძლებელია აეროპორტის არსებული სატვირთო ობიექტების მეშვეობით, ამიტომ აეროპორტს შეუძლია წყალბადის ძრავზე მომუშავე თვითმფრინავების შევსების საჭიროებების დაკმაყოფილება მოდიფიკაციის გარეშე. თეორიულად, იგივეს გაკეთება შეუძლია უფრო დიდ რეაქტიული თვითმფრინავებსაც, ხოლო წყალბადის საწვავის უჯრედებზე მომუშავე ტურბოვენტილატორები, სავარაუდოდ, 2030-იანი წლების შუა პერიოდისთვის იქნება გამოყენებული.
სინამდვილეში, „Universal Hydrogen“-ის თანადამფუძნებელი და აღმასრულებელი დირექტორი, პოლ ერემენკო, მიიჩნევს, რომ 2030-იანი წლების შუა პერიოდისთვის რეაქტიული ლაინერები სუფთა წყალბადზე უნდა მუშაობდნენ, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ინდუსტრიას მოუწევს ფრენების შემცირება, რათა დააკმაყოფილოს ინდუსტრიის მასშტაბით სავალდებულო ემისიების მიზნები. შედეგად, ბილეთების ფასები მკვეთრად გაიზრდება და ბილეთის შოვნა გართულდება. ამიტომ, აუცილებელია ახალი ენერგიის მქონე თვითმფრინავების კვლევისა და განვითარების ხელშეწყობა. თუმცა, ეს პირველი რეისი ინდუსტრიისთვის გარკვეულ იმედსაც იძლევა.
მისია შეასრულა ალექს კროლმა, აშშ-ის საჰაერო ძალების ყოფილმა გამოცდილმა ტესტ-პილოტმა და კომპანიის წამყვანმა ტესტ-პილოტმა. მან თქვა, რომ მეორე სატესტო ტურის დროს მან შეძლო მთლიანად წყალბადის საწვავის ელემენტების გენერატორებით ფრენა, პრიმიტიული წიაღისეული საწვავის ძრავების გამოყენების გარეშე. „მოდიფიცირებულ თვითმფრინავს შესანიშნავი მართვა აქვს და წყალბადის საწვავის ელემენტების ენერგოსისტემა მნიშვნელოვნად ნაკლებ ხმაურსა და ვიბრაციას წარმოქმნის, ვიდრე ჩვეულებრივი ტურბინის ძრავები“, - თქვა კროლმა.
„Universal Hydrogen“-ს წყალბადის ძრავიან რეგიონალურ თვითმფრინავებზე ათობით სამგზავრო შეკვეთა აქვს, მათ შორის ამერიკულ კომპანია „Connect Airlines“-ს. კომპანიის აღმასრულებელმა დირექტორმა, ჯონ ტომასმა, „Lightning McClain“-ის ფრენას „გლობალური ავიაციის ინდუსტრიის დეკარბონიზაციის ნულოვანი წერტილი“ უწოდა.
რატომ არის წყალბადის ძრავიანი თვითმფრინავი ავიაციაში ნახშირბადის ემისიების შემცირების ერთ-ერთი ვარიანტი?
კლიმატის ცვლილება საჰაერო ტრანსპორტს ათწლეულების განმავლობაში რისკის ქვეშ აყენებს.
ვაშინგტონში დაფუძნებული არაკომერციული კვლევითი ჯგუფის, „მსოფლიო რესურსების ინსტიტუტის“ მონაცემებით, ავიაცია მსუბუქი ავტომობილებისა და სატვირთო მანქანების ნახშირორჟანგის მხოლოდ ერთი მეექვსედით ნაკლებს გამოყოფს. თუმცა, თვითმფრინავები დღეში გაცილებით ნაკლებ მგზავრს გადაჰყავთ, ვიდრე მსუბუქი ავტომობილები და სატვირთო მანქანები.
ოთხმა უმსხვილესმა ავიაკომპანიამ (American, United, Delta და Southwest) 2014-დან 2019 წლამდე რეაქტიული საწვავის მოხმარება 15 პროცენტით გაზარდა. თუმცა, იმის მიუხედავად, რომ წარმოებაში უფრო ეფექტური და დაბალნახშირბადიანი თვითმფრინავები ჩაუშვეს, მგზავრთა რაოდენობა 2019 წლიდან კლების ტენდენციას ავლენს.
ავიაკომპანიები ვალდებულებას იღებენ, საუკუნის შუა პერიოდისთვის ნახშირბად-ნეიტრალური გახდნენ და ზოგიერთმა მათგანმა ინვესტიცია განახორციელა მდგრად საწვავში, რათა ავიაციას საშუალება მიეცეს აქტიური როლი ითამაშოს კლიმატის ცვლილებაში.
მდგრადი საწვავი (SAF) არის ბიოსაწვავი, რომელიც მიიღება საკვები ზეთისგან, ცხოველური ცხიმისგან, მუნიციპალური ნარჩენებისგან ან სხვა ნედლეულისგან. საწვავის შერევა შესაძლებელია ჩვეულებრივ საწვავთან რეაქტიული ძრავების აღსადგენად და ის უკვე გამოიყენება სატესტო ფრენებში და დაგეგმილ სამგზავრო რეისებზეც კი. თუმცა, მდგრადი საწვავი ძვირია, დაახლოებით სამჯერ მეტი, ვიდრე ჩვეულებრივი რეაქტიული საწვავი. რაც უფრო მეტი ავიაკომპანია ყიდულობს და იყენებს მდგრად საწვავს, ფასები კიდევ უფრო გაიზრდება. დამცველები წარმოების გასაზრდელად ითხოვენ ისეთ სტიმულებს, როგორიცაა საგადასახადო შეღავათები.
მდგრადი საწვავი განიხილება, როგორც დამაკავშირებელი საწვავი, რომელსაც შეუძლია ნახშირორჟანგის გამოყოფა შეამციროს მანამ, სანამ არ იქნება მიღწეული უფრო მნიშვნელოვანი მიღწევები, როგორიცაა ელექტრო ან წყალბადის ძრავიანი თვითმფრინავები. სინამდვილეში, ეს ტექნოლოგიები შესაძლოა ავიაციაში ფართოდ არ იქნას გამოყენებული კიდევ 20 ან 30 წლის განმავლობაში.
კომპანიები ცდილობენ ელექტრო თვითმფრინავების დაპროექტებასა და აშენებას, თუმცა მათი უმეტესობა პატარა, ვერტმფრენის მსგავსი თვითმფრინავებია, რომლებიც ვერტიკალურად აფრინდებიან და ეშვებიან და მხოლოდ მცირე რაოდენობის მგზავრს იტევენ.
200 მგზავრის გადასაყვანად განკუთვნილი დიდი ელექტრო თვითმფრინავის შექმნას - რაც საშუალო ზომის სტანდარტული ფრენის ეკვივალენტია - უფრო დიდი აკუმულატორები და ფრენის უფრო ხანგრძლივი დრო დასჭირდება. ამ სტანდარტით, სრულად დასატენად აკუმულატორები რეაქტიული საწვავის წონაზე დაახლოებით 40-ჯერ მეტი უნდა იყოს. თუმცა, ელექტრო თვითმფრინავების შექმნა აკუმულატორების ტექნოლოგიაში რევოლუციის გარეშე შეუძლებელი იქნება.
წყალბადის ენერგია ნახშირბადის დაბალი ემისიების მისაღწევად ეფექტური ინსტრუმენტია და შეუცვლელ როლს ასრულებს გლობალურ ენერგეტიკულ გარდამავალ პროცესში. წყალბადის ენერგიის მნიშვნელოვანი უპირატესობა სხვა განახლებადი ენერგიის წყაროებთან შედარებით ის არის, რომ მისი შენახვა შესაძლებელია დიდი მასშტაბით, სეზონების განმავლობაში. მათ შორის, მწვანე წყალბადი ღრმა დეკარბონიზაციის ერთადერთი საშუალებაა მრავალ ინდუსტრიაში, მათ შორის სამრეწველო სფეროებში, რომლებიც წარმოდგენილია ნავთობქიმიური, ფოლადის, ქიმიური მრეწველობისა და სატრანსპორტო ინდუსტრიის სახით, რომელიც წარმოდგენილია ავიაციით. წყალბადის ენერგიის საერთაშორისო კომისიის მონაცემებით, წყალბადის ენერგიის ბაზარი, სავარაუდოდ, 2050 წლისთვის 2.5 ტრილიონ დოლარს მიაღწევს.
„წყალბადი თავისთავად ძალიან მსუბუქი საწვავია“, - განუცხადა Associated Press-ს დენ რუტერფორდმა, ავტომობილებისა და თვითმფრინავების დეკარბონიზაციის მკვლევარმა სუფთა ტრანსპორტის საერთაშორისო საბჭოში, გარემოსდაცვით ჯგუფში. „მაგრამ წყალბადის შესანახად დიდი ავზებია საჭირო და თავად ავზი ძალიან მძიმეა“.
გარდა ამისა, წყალბადის საწვავის დანერგვას თავისი ნაკლოვანებები და დაბრკოლებები აქვს. მაგალითად, აეროპორტებში საჭირო იქნება მასიური და ძვირადღირებული ახალი ინფრასტრუქტურა, რათა წყალბადის გაზი გაცივებული სახით თხევად ფორმაში შეინახოს.
მიუხედავად ამისა, რუტერფორდი წყალბადის ძრავასთან დაკავშირებით ფრთხილ ოპტიმისტურად არის განწყობილი. მისი გუნდი თვლის, რომ წყალბადზე მომუშავე თვითმფრინავები 2035 წლისთვის დაახლოებით 2,100 მილის გავლას შეძლებენ.
გამოქვეყნების დრო: 2023 წლის 16 მარტი